محمد معین در نهم اردیبهشت 1297 هجری خورشیدی در محله زرجوب، رشت دیده به جهان گشود. محمد در شش سالگی پدر و مادر خود را از دست داد و تحت سرپرستی جد پدری خود محمد تقی معین العلما، قرار گرفت، اما 13 ساله بود كه پدر بزرگ خود را نیز از دست داد.

وی تحصیلات مقدماتی را در دبستان اسلامی رشت به پایان رساند و برای ادامه تحصیل راهی تهران شد. دوره متوسطه را در مدرسه دارالفنون گذراند و در دوران تحصیل با هوش و ذكاوتی كه از خود نشان داد، تعجب همگان را برانگیخت.

سپس در دانشسرای عالی تهران در رشته ادبیات و فلسفه مشغول به تحصیل شد و همزمان زبان فرانسه را نیز فرا گرفت. وی با ارایه پایان نامه خود به زبان فرانسه و كسب نمره ممتاز، موفق به اخذ لیسانس ادبیات فارسی از دانشسرای عالی شد.

وی پس از مدتی مدرك فوق لیسانس را اخذ و بدلیل علاقه و عشق به زبان و ادبیات فارسی، تصمیم گرفت تا از تمامی نقاط ایران همه اصطلاحات، لغات، امثال و حكم، فارسی را جمع آوری و تدوین نماید.

وی در سال 1321 موفق به اخذ نخستین مدرك دكترای ادبیات و زبان فارسی از دانشگاه تهران شد و رساله خود را تحت عنوان 'مزدیسنا و تاثیر آن در ادبیات فارسی' با راهنمایی استاد ملك الشعرای بهار ارایه داد و در دانشگاه تهران مشغول به تدریس شد.

دكتر محمد معین به زبان های اوستایی، پارسی باستان، پهلوی، عربی، فرانسوی، انگلیسی، آلمانی، لاتین و سانسكریت تسلط داشت.

همزمان با آغاز چاپ لغت‌نامه دهخدا و شروع به كار سازمان لغتنامه، معین به همكاری با علی‌اكبر دهخدا دعوت شد.

در دی ماه 1334 با موافقت علی‌اكبر دهخدا، سازمان لغتنامه از منزل شخصی دهخدا به مجلس شورای ملی منتقل و طبق وصیت نامه دهخدا، دكتر معین به ریاست امور علمی آن سازمان منصوب شد.

پس از انتقال این سازمان به دانشكده ادبیات دانشگاه تهران، طبق اساسنامه مصوب شورای دانشگاه، ریاست آن به عهده دكتر محمد معین گذاشته شد. در آن زمان وی هم زمان عضو شورای عالی فرهنگ بود.

استاد معین همچنین در كنگره جهانی ایران‌شناسان كه در سال1345 برگزار شد، ریاست كمیسیون ادبیات را عهده دار بود.

بنا به تصویب هیات وزیران وقت استاد معین به عضویت فرهنگستان ایران نایل آمد. او كه بیش از نیمی از عمر خود را صرف تحقیق در زمینه ادبیات فارسی كرده بود، نسبت به تدوین فرهنگ نامه ای كه به فرهنگ فارسی معین معروف است همت گماشت.

نگارش و تدوین حدود یك سوم جلد آخر این فرهنگ نامه، همراه با بیماری استاد شد، كه سید جعفر شهیدی، دوست و همكار استاد معین نسبت به اتمام آن اقدام كرد.

فرهنگ معین، فرهنگ نامه ای جامع در زبان فارسی است كه با توجه به هویت دستوری لغات و ریشه شناسی آنها، با متدی جدید تدوین شده است. این فرهنگ نامه شامل سه بخش لغات، تركیبات خارجی و اعلام است.

از مهمترین آثار این ادیب بزرگ می توان به ستاره ناهید یا داستان خرداد و مرداد، یوشت فریان مرزبان نامه، یادنامه پورداوود، برگزیده شعر فارسی (دوره طاهریان، صفاریان، سامانیان، آل بویه)، قاعده های جمع در زبان فارسی، مزدیسنا و ادب پارسی، برگزیده نثر فارسی(دوره های سامانیان و آل بویه)، مفرد و جمع، تحلیل هفت پیكر نظامی، اسم جنس، حافظ شیرین سخن و مجموعه مقالات اشاره كرد.

معین علاوه بر این تالیفات در زمینه تصحیح، ویرایش و ترجمه نیز آثار گرانقدری از خود به یادگار گذاشته است، كه از این میان می توان از تصحیح و ویرایش كتاب های چهار مقاله، برهان قاطع، جامع الحكمتین و جوامع الحكایات نام برد.

پدر فرهنگ فارسی سرانجام در 13 تیر 1350 پس آن كه حدود چهار و نیم سال در حالت اغمای كامل به سر می برد، دیده از جهان فرو بست و پیكر این اندیشمند بزرگ در آرامگاه خانوادگی در شهر آستانه اشرفیه به خاك سپرده شد.

اطلاع**2059**1717